Skip links

سلامت روان

سلامت روان

سلامت روان

امروزه برخلاف گذشته، سلامت روان چیزی فراتر از «فقدان اختلالات روانی» در نظر گرفته می‌شود. چرا که سلامت روان می‌تواند بر زندگی روزمره، روابط و سلامت جسمانی افراد تأثیر بگذارد. با توجه به این تاثیر گسترده که تقریبا تمام جنبه‌های زندگی یک انسان را در برمی‌گیرد، می‌توان گفت داشتن سلامت روانی، توانایی و میزان لذت بردن از زندگی و کیفیت زندگی افراد را افزایش می‌دهد.

سلامت روان چیست؟

با توجه به اهمیت موضوع سلامت روانی، تعریف‌های زیادی در این باره وجود دارد. یکی از معتبرترین تعریف‌ها، تعریفی است که سازمان بهداشت جهانی (WHO) در مورد سلامت روانی ارائه داده است. طبق این تعریف:

«سلامت روان، عبارت از بهزیستی (well-being) روانی است که افراد را قادر می‌سازد با استرس‌های زندگی کنار بیایند، توانایی‌های خود را کشف کنند، خوب یاد بگیرند، خوب کار کنند و به جامعه‌ی خود کمک نمایند.» همچنین این سازمان بیان می‌کند که سلامت روان چیزی «بیش از فقدان اختلالات روانی یا ناتوانی» است.

به بیان ساده‌تر، سلامت روان بر سه موضوع تاثیر می‌گذارد: «نحوه‌ی تفکر ما، احساسات ما و اعمال و کارهای ما». این موارد هم در تمام مراحل زندگی، از کودکی و نوجوانی تا بزرگسالی وجود دارند و تعریف‌کننده‌‌ی حال خوب یا بد ما هستند.

سوالاتی پیرامون سلامت روان

  • عوامل زیستی، مانند ژن‌ها یا شیمی مغز
  • تجربیات زندگی، شامل ضربه‌های روانی و اتفاقات تاثیرگذار و ناگوار
  • سابقه‌ی خانوادگی و الگوهای ناسالم و تاثیرگذار در سلامت روان

نکته مهم در مفهوم سلامت روان این است که  با وجود شیوع بالای مشکلات سلامت روان در گروه های مختلف سنی و اجتماعی، کمک و تلاش برای بهبود و ارتقای آن در دسترس است. همه‌ی افراد مبتلا به مشکلات حوزه‌ی سلامت روان از خفیف تا شدید می‌توانند بهتر شوند و بر زندگی شخصی و اجتماعی خود تاثیر بگذارند.

معمولا مشکلات سلامت روان و بیماری روانی جای یکدیگر استفاده می‌شوند اما این دو مورد با هم تفاوت دارند. به طور مثال: ممکن است یک فرد در سلامت روانی خود دچار مشکلاتی باشد و ملاک‌های بیماری روانی برای او تشخیص داده نشود. و متقابلا ممکن است فردی که مبتلا به یک بیماری روانی است، در دوره‌هایی از زندگی خود بهزیستی جسمی، روانی و اجتماعی را تجربه کند.

اهمیت بهداشت روان از این جهت است که سلامت روان و سلامت جسم، هر دو به یک اندازه در تندرستی و سلامت کلی افراد تاثیرگذارند. به عنوان مثال، استرس و افسردگی خطر بیماری‌های جسمی مانند دیابت و بیماری قلبی را افزایش می‌دهند. متقابلا، وجود بیماری‌های مزمن جسمانی نیز خطر ابتلا به مشکلات روانی را بیشتر می‌کند.

برای مطالعه‌ی بیشتر بخوانید: تاثیرات متقابل جسم و روان  

سلامت روان یک فرد با توجه به عوامل مختلف، می‌تواند در طول زمان تغییر کند. وقتی انتظاراتی که از یک فرد وجود دارد بیشتر از توانایی‌ها و مهارت‌های او برای مواجهه با مسائل باشد، سلامت روان فرد تحت تاثیر قرار می‌گیرد.  به عنوان مثال، اشخاصی که ساعت‌های طولانی کار می‌کنند، از بستگان بیمار و سالمند خود مراقبت می‌کنند یا مشکلات اقتصادی زیادی دارند، ممکن است سلامت روانی ضعیفی داشته باشند.

به طور کلی شرایط اجتماعی و اقتصادی، تجربیات نامطلوب دوران کودکی، عوامل زیستی و شرایط پزشکی زمینه‌ای، همگی  در سلامت روانی فرد تاثیرگذار هستند. سلامت روانی خوب به تعادل مجموع این عوامل بستگی دارد. بنابراین ممکن است در ایجاد یک مساله‌ی روانی، چند مورد مختلف نقش داشته باشند.
عوامل زیر می‌توانند به اختلالات سلامت روان منجر شوند:

  • فشار اجتماعی و اقتصادی مستمر
    شرایطی مانند وضعیت شغلی، سطح مشارکت اجتماعی، تحصیلات، کیفیت مسکن و جنسیت.
    در پژوهشی جالب توجه، محققان دریافتند که زنان تقریبا 4 برابر بیش‌تر از مردان در معرض آسیب‌های روانی قرار دارند.
  • ناملایمات دوران کودکی
    تجربیات نامطلوب دوران کودکی مانند کودک‌آزاری، بیماری‌های جسمی، از دست دادن والدین، جدایی یا بیماری والدین به میزان قابل توجهی بر سلامت روانی و جسمی کودک در حال رشد تأثیر می‌گذارد.
  • عوامل زیستی
    سابقه خانوادگی ژنتیکی می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری‌های روانی را افزایش دهد.

البته صرف داشتن ژن مرتبط با یک اختلال، به این معنی نیست که فرد حتما آن اختلال را تجربه خواهد کرد. به همین ترتیب افرادی که هیچ ژن یا سابقه‌ی خانوادگی بیماری روانی ندارند، همچنان ممکن است به مشکلات سلامت روان مبتلا شوند

«چطور مشکلات سلامت روان را در خود و اطرافیانم تشیخص دهم؟» سوال پرتکرار و مهمی است که ما را با زنگ خطرهای سلامت روان آشنا می‌کند. مشاهده‌ی یک یا چند مورد از احساسات یا رفتارهای زیر می‌تواند یک هشدار اولیه باشد:

  • اختلال در خوردن، شامل بی‌اشتهایی یا پرخوری عصبی
  • اختلال در خواب، شامل کم‌خوابی یا زیاد خوابیدن یا اختلال در به خواب رفتن و خواب عمیق داشتن
  • کمبود انرژی به طور مداوم و خستگی جسمی و روانی مزمن
  • تجربه‌ی درهای جسمانی ناگهانی و غیرقابل توضیح
  • احساس درماندگی و ناامیدی شدید
  • انزوا، اجتناب از افراد و فعالیت‌هایی که قبلا لذت‌بخش بودند.
  • تجربه‌ی نوسانات خلقی شدید
  • فکر آسیب رساندن به خود یا دیگران
  • ناتوانی در انجام وظایف روزانه مانند مراقبت از فرزندان یا رفتن به محل کار یا مدرسه
  • سیگار کشیدن، نوشیدن یا مصرف مواد مخدر بیش از حد معمول
  • احساس سردرگمی غیرمعمول و فراموشکاری بیش از حد
  • اختلال عملکرد در کارهای روزمره

لطفا به این نکته توجه داشته باشید که علائم گفته شده صرفا زنگ خطر هستند و تشخیص نهایی باید توسط یک فرد متخصص و انجام مصاحبه‌ی بالینی و تست‌های تشخیصی انجام شود. 

تشخیص اختلال سلامت روان نیازمند یک فرآیند چند مرحله‌ای است. این مراحل معمولا توسط روان‌شناس، روان‌پزشک و در صورت نیاز یک پزشک متخصص انجام می‌گیرد.

روش‌های مختلفی برای مدیریت مشکلات سلامت روان وجود دارد. همچنین درمانی که برای یک فرد مؤثر است ممکن است برای دیگری مؤثر نباشد. معمولا درمانگر یا روان‌پزشک به شما کمک می‌کند بهترین درمان را متناسب با نیازتان انتخاب کنید.

برخی از گزینه‌های درمانی برای افراد مبتلا به مشکلات سلامت روان، عبارتند از:

  • روان‌درمانی
  • دارودرمانی
  • آموزش‌های خودیاری

همان‌طور که در تعریف سلامت روان گفته شد، عوامل متعددی در بهداشت روان تاثیر می‌گذارند. بنابراین داشتن یک سبک زندگی سالم می‌تواند برای همه‌ی افراد مفید باشید. تمرین‌های خودمراقبتی یکی از بهترین گزینه‌ها هستند. چرا که با کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های جسمی و روانی، افزایش سطح انرژی و مدیریت استرس، به بهبود سلامت روان فرد کمک می‌کنند.

  • ورزش منظم
  • رژیم غذایی متعادل و نوشیدن آب کافی
  • خواب با کیفیت
  • تمرین‌های منظم ذهن‌آگاهی
  • تعاملات اجتماعی مثبت و داشتن گروه حمایتی
  • توسعه‌ی فردی و کسب مهارت مواجهه با مسائل و مشکلات
  • انجام فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند: تمرین‌های تنفسی، مدیتیشن، یادداشت روزانه
  • دریافت کمک حرفه‌ای در صورت نیاز

باورهای رایج ولی نادرستی در مورد سلامت روان وجود دارد که شناخت آن‌ها به افراد کمک می‌کند تصمیم‌های بهتری بگیرند.

باور غلط: مشکلات سلامت روان مختص اشخاص ضعیف است نه کسانی که قوی هستند.

واقعیت: داشتن یک شرایط روانی خاص به انتخاب یا اراده‌ی افراد ربطی ندارد. هر کسی ممکن است یک مشکل یا بیماری روانی را تجربه کند.

باور غلط: داروهای روان‌پزشکی مضر و اعتیادآور هستند.

واقعیت: بیماری‌های روانی مانند بیماری‌های جسمی واقعی هستند. این داروها می‌توانند برای کمک به عملکرد طبیعی افراد، کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی آن‌ها ضروری و کمک‌کننده باشند.

باور غلط: فرزندپروری بد باعث می‌شود نوجوانان دچار مشکلات روانی شوند.

واقعیت: عوامل بسیاری ممکن است بر سلامت روانی فرد تاثیر بگذارند و روابط با والدین تنها یکی از این عوامل است.

پیشگیری از خودکشی

اگر کسی را می‌شناسید که در معرض خطر فوری خودکشی قرار دارد، لطفا این سوال را به طور کاملا مستقیم از او بپرسید (هرچند ممکن است برایتان سخت باشد): «آیا به خودکشی فکر می‌کنی؟»
بدون قضاوت به حرف‌های او گوش دهید. اگر ممکن است تا رسیدن کمک حرفه‌ای، بدون قضاوت در کنار فرد بمانید و اشیاء و داروهای بالقوه مضر و خطرناک را از او دور کنید.

با شماره 123، شماره اورژانس اجتماعی تماس بگیرید. هم‌چنین می‌توانید با شماره 1480 برای مشاوره با بهزیستی تماس بگیرید.

خدمات خانه روان‌شناسی مانا در حوزه سلامت روان

سلامت روان

در فیلم‌ها و تبلیغات تلویزیونی معمولا اتاق درمان را به صورت نمادین به تصویر می‌کشند؛ مراجعی که بر روی کاناپه دراز کشیده و درمانگری که مشغول نوشتن است. اما روان‌درمانی فردی واقعا چیست؟

سلامت روان

بسیاری فکر می‌کنند زوج‌درمانی فقط برای کسانی مناسب است که در رابطه‌ی خود با چالش و تعارض جدی مواجه شده‌اند. اما این تصور فقط بخشی از حقیقت است.

سلامت روان

سلامت روان یک طیف است و همه‌ی مسائل مربوط به سلامت روان، به درمان پزشکی نیاز ندارند. اما گاهی اوقات مشاوره و روان‌درمانی به تنهایی کافی نیستند و ممکن است به تجویز دارو نیاز داشته باشید.

سلامت روان

اگر به روان‌درمانی فکر می‌کنید، گروه‌درمانی یکی از گزینه‌های شما است. بسته به ماهیت مشکل، گروه‌درمانی یا روان‌درمانی فردی یا هر دو در کنار هم، می‌توانند تغییرات مثبتی در زندگی شما ایجاد کنند.

سلامت روان

طبیعی است که وقتی به عنوان یک والد، با تغییری ناگهانی در خلق‌و خو یا رفتار فرزند خود مواجه می‌شوید، احساس نگرانی کنید. لطفا توجه داشته باشید که بزرگ شدن در دنیای مدرن امروزی می‌تواند برای کودکان چالش‌برانگیز باشد.